Analiza transakcyjna (AT), to zgodnie z definicją przyjętą przez Międzynarodowe Towarzystwo Analizy Transakcyjnej (ITAA) teoria osobowości i systematycznej psychoterapii służąca osobistemu rozwojowi i zmianie.
Według definicji Erica Berne’a (1910-1970), twórczy wspomnianej koncepcji analiza transakcyjna (transactional analysis, TA) to:
- system psychoterapii oparty na analizie pojedynczych transakcji oraz ich serii, które zachodzą podczas sesji terapeutycznej;
- teoria osobowości oparta na badaniu specyficznych stanów Ja;
- teoria aktywności społecznej oparta na rygorystycznym podziale transakcji posiadających skończoną i wyczerpującą liczbę kategorii wynikających ze specyficznych stanów Ja;
- analiza poszczególnych transakcji za pomocą diagramów transakcyjnych (tzw. analiza transakcyjna właściwa).
Podstawowe założenia filozoficzne AT mówią, że:
- ludzie są OK.;
- każdy człowiek w zależności od swoich możliwości ma zdolność do myślenia;
- ludzie sami decydują o swoim przeznaczeniu i decyzje te mogą się zmieniać.
Analiza transakcyjna dzieli się na cztery rodzaje analiz:
- analizę osobowości (personality analysis);
- analizę transakcji (transactional analysis);
- analizę struktury czasu (time structural analysis);
- analizę skryptu (script analysis);
W samej koncepcji wyróżnia się szereg szkół i kierunków transakcyjnych np. klasyczną (classic school TA), redecyzji (redecision school TA), Cathexis (Cathexis school TA) itd.
Edukacyjna analiza transakcyjna (AT-E), obok psychoterapeutycznej analizy transakcyjnej (AT-P) i analizy transakcyjnej organizacyjnej (AT-O), jest jednym z trzech głównych obszarów zainteresowań tej koncepcji. Kluczowe doktrynalne założenie edukacyjnej analizy (educational transactional analysis) sprowadza się do przeświadczenia, że skuteczność wychowawcza wiąże się z empatią i poszanowaniem godności wszystkich osób biorących udział w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Powyższy przesłanie jest warunkiem budowania udanych relacji między nauczycielem i uczniem. Edukacyjna analiza transakcyjna może posłużyć dla przykładu w rozwiązywaniu następujących kwestii: kształcenia i doskonalenia pracy nauczycieli oraz dostarczania wiedzy i umiejętności pedagogicznych rodzicom, tworzenia właściwego klimatu szacunku i kultury psychologicznej szkoły, usprawniania nauczania się oraz rozbudzenia motywacji do uczenia się, a także podnoszenia sprawności organizacyjnej poszczególnych placówek szkolnych, czy wychowawczych, a także całego sytemu oświaty.